Nederlandse versie hieronder
Ignoring signs from nature
An eye-opening book by Mark Kurlansky helps readers to reflect on current societal choices by diving into the history of a topic that may at first seem uninspiring, the cod.
For more than a thousand years Europeans have fished in remote waters, thousands of kilometres from their homeland. Conflicts between nations over fishing have an equally long and dynamic history. Until the last century, rules and regulations in the industry only aimed at securing and protecting trade (and therefore political power), never on protecting the carrying capacity of our natural system.
The North Atlantic Cod, which is a fish that lives on the bottom of the ocean, was typically caught with fishing lines, and overfishing was never at stake, or at least not until last century.
Already by the 13th century, merchants from northern Germany organised trade across Europe through their Hanseatic League. Gradually, they expanded fishing regulations in the northern waters of the Atlantic, from the Baltic Sea all the way to Iceland. Even as relations between nations shifted over the centuries, the Basques in northern Spain and southwest France were little bothered by these rules. They caught whales and cod, mainly for the Mediterranean market, while avoiding fishing grounds where other nations were active.
As early as the year 1000, the Basques had greatly expanded the international cod trade. While they had the advantage of being able to dry sea salt by evaporation, something countries further north were not able to do, they were also remarkable ship builders. Some 500 years before Columbus, the Basques were already fishing the worldâs richest cod grounds along the coast of Canada, in the waters now called the Grand Banks. While other countries were keen to claim the discovery of new lands, the Basques were pragmatic traders and preferred to keep their fishing ground secret for as long as possible.
But when there are riches to harvest, secrets get out sooner or later. The 16th century gold rush to the southern part of the Americas was soon followed by the cod rush to the northern part, at first by Portugal and Spain, later also by the English, French, Dutch and Scandinavians. Access to salt to preserve fish for the trip home became a necessity as sailors explored fishing grounds across the Atlantic. (The wars fought over salt and its role in the fish and other trade are described in Kurlanskyâs other inspiring book, Salt.)
In an address to the International Fisheries Exhibition in London in 1883, British scientific philosopher Thomas Henry Huxley used Darwinâs theory to convince the world that over-fishing was an unscientific and unreasonable fear. Nature would send signals as fish stocks dropped. The bountiful harvests in the northwest Atlantic gave a false impression that cod could never be extinguished, notwithstanding the observations of fishermen. This blind belief in the ability of nature to cope with human interference and the arrogant attitude to dismiss local knowledge would be reflected in Canadian government policy for the next hundred years.
While discoveries such as the telegraph allowed fishermen to learn about market prices and receive warnings about storms, fishing vessels and methods also started to change, enabling greater catches year after year.
In fact, by the 1890s, just ten years after Huxley gave his convincing speech to world leaders, fish stocks were already showing signs of depletion in the North Sea. People turned a blind eye. Instead of thinking about conservation, European fleets moved on to richer waters around Iceland. As traditional fishing with fish lines had been replaced by trawlers, nets that sweep the ocean floor entangled any fish it encountered with devastating effect on ocean biodiversity. Trawlers require more energy than the muscles of seafarers can provide, so the new ships were made possible by the introduction of the steam engine.
In Canada, the fishing grounds of the Grand Banks were at first still spared from these technological developments partly because Canadian fishermen stuck to their traditional fishing lines which required far less investment. And because the expense of using coal discouraged the European fleets from crossing the Atlantic. But it was just matters of years. Coal was soon replaced by diesel and industrial fishing boats began trawling for cod.
Capture of the Atlantic northwest cod stock in million tonnes
In the 1950s, the frozen fish stick dealt a final blow to the seemingly endless cod stocks. The breaded, tasteless fish sticks in cardboard boxes became an instant commercial success, making it âa pleasure for families to prepare, serve and eatâ according to one of the adverts of that time. This change in consumption behaviour led to such a sharp increase in unsustainable fishing practices that the cod stock completely collapsed in the 1990s.
We are currently facing tremendous challenges such as climate change and loss of biodiversity, because of the way we produce and consume our food. How many more signs do we need from nature before we start to take proper decisions? Debate is all well and good, unless one side is simply wrong. Environmental arguments should not continue until human greed causes natural disaster.
Credit
Photo of cod: © Gilbert Van Ryckevorsel / WWF-Canada.
Time series for the collapse of the Atlantic northwest cod stock, capture in million tonnes. Based on FishStat database FAO. Copyright by Epipelagic under Creative Commons license CC BY-SA 3.0.
Further readingÂ
Mark Kurlansky. 1999. Cod. A Biography of the Fish that Changed the World. Vintage: â Random House UK, 304 pp.
Related Agro-Insight blogs
When the bees hit a brick wall
Signalen van de natuur negeren
Mark Kurlansky heeft een boek geschreven dat de lezer helpt na te denken over de huidige maatschappelijke keuzes, door in de geschiedenis te duiken van een onderwerp dat op het eerste gezicht misschien weinig inspirerend lijkt: de kabeljauw.
Al meer dan duizend jaar vissen Europeanen in afgelegen wateren, duizenden kilometers van hun vaderland. Conflicten tussen naties over de visserij hebben een even lange en dynamische geschiedenis. Tot in de vorige eeuw waren de regels en voorschriften in de sector uitsluitend gericht op het veiligstellen en beschermen van de handel (en dus van de politieke macht), nooit op het beschermen van de draagkracht van ons natuurlijk systeem.
De Noord-Atlantische kabeljauw, een vis die op de bodem van de oceaan leeft, werd meestal gevangen met vislijnen, en overbevissing was nooit aan de orde, althans niet tot in de vorige eeuw.
Reeds in de 13e eeuw organiseerden kooplieden uit Noord-Duitsland via hun Hanzesteden de handel in heel Europa. Geleidelijk aan breidden zij de visserijvoorschriften in de noordelijke wateren van de Atlantische Oceaan uit, van de Oostzee helemaal tot IJsland. Zelfs toen de betrekkingen tussen de naties in de loop der eeuwen veranderden, hadden de Basken in Noord-Spanje en Zuidwest-Frankrijk weinig last van deze regels. Zij vingen walvissen en kabeljauw, hoofdzakelijk voor de mediterrane markt, en vermeden visgronden waar andere naties actief waren.
Reeds in het jaar 1000 hadden de Basken de internationale kabeljauwhandel sterk uitgebreid. Terwijl zij het voordeel hadden dat zij zeezout konden drogen door verdamping, iets waartoe landen verder naar het noorden niet in staat waren, waren zij ook opmerkelijke scheepsbouwers. Ongeveer 500 jaar vóór Columbus visten de Basken reeds op ‘s werelds rijkste kabeljauwgronden langs de kust van Canada, in de wateren die nu de Grand Banks worden genoemd. Terwijl andere landen graag de ontdekking van nieuwe landen opeisten, waren de Basken pragmatische handelaars en hielden zij hun visgronden liever zo lang mogelijk geheim.
Maar als er rijkdommen te oogsten zijn, komen geheimen vroeg of laat aan het licht. De 16e-eeuwse goudkoorts naar het zuidelijke deel van Amerika werd al snel gevolgd door de kabeljauwkoorts naar het noordelijke deel, eerst door Portugal en Spanje, later ook door de Engelsen, Fransen, Nederlanders en ScandinaviĂ«rs. Zout om de vis te bewaren voor de thuisreis werd een noodzaak toen de zeelieden de visgronden aan de overzijde van de Atlantische Oceaan verkenden. (De oorlogen die om zout werden uitgevochten en de rol die zout speelde in de handel in vis en andere producten worden beschreven in Kurlansky’s andere inspirerende boek, Salt).
In een toespraak tot de Internationale Visserij Tentoonstelling in Londen in 1883, gebruikte de Britse wetenschappelijke filosoof Thomas Henry Huxley de theorie van Darwin om de wereld ervan te overtuigen dat overbevissing een onwetenschappelijke en onredelijke angst was. De natuur zou signalen afgeven als de visbestanden afnamen. De overvloedige oogsten in het noordwestelijk deel van de Atlantische Oceaan wekten de valse indruk dat de kabeljauw nooit zou kunnen uitsterven, niettegenstaande de waarnemingen van de vissers. Dit blinde geloof in het vermogen van de natuur om met menselijke verstoringen om te gaan en de arrogante houding om plaatselijke kennis terzijde te schuiven, zouden de volgende honderd jaar hun weerslag vinden in het Canadese regeringsbeleid.
In feite vertoonden de visbestanden in de Noordzee in de jaren 1890, slechts tien jaar nadat Huxley zijn overtuigende toespraak voor de wereldleiders had gehouden, reeds tekenen van uitputting. Iedereen kneep een oogje dicht. In plaats van na te denken over natuurbehoud, verplaatsten de Europese vloten zich naar rijkere wateren rond IJsland. De traditionele visvangst met vislijnen was inmiddels vervangen door boten met sleepnetten die de oceaanbodem schoonvegen en alle vis verstrikken die ze tegenkomen, met verwoestende gevolgen voor de biodiversiteit in de oceanen.
In Canada bleven de visgronden van de Grand Banks aanvankelijk nog gespaard van deze technologische ontwikkelingen, deels omdat de Canadese vissers vasthielden aan hun traditionele vislijnen die veel minder investeringen vergden. En omdat de kosten van het gebruik van steenkool de Europese vloten ervan weerhielden de Atlantische Oceaan over te steken. Maar het was slechts een kwestie van jaren. Steenkool werd al snel vervangen door diesel en industriële vissersboten begonnen met de sleepnetvisserij op kabeljauw.
Vangst van noordwest Atlantische kabeljauw in millioen ton
In de jaren 1950 deelde de bevroren visstick een laatste klap uit aan de schijnbaar eindeloze kabeljauwbestanden. De gepaneerde, smaakloze vissticks in kartonnen dozen werden een onmiddellijk commercieel succes, waardoor het “voor gezinnen een plezier werd om te bereiden, op te dienen en te eten” volgens een van de advertenties uit die tijd. Deze verandering in het consumptiegedrag leidde tot zo’n sterke toename van niet-duurzame visserijpraktijken dat het kabeljauwbestand in de jaren negentig volledig instortte.
Door de manier waarop wij ons voedsel produceren en consumeren, staan wij momenteel voor enorme uitdagingen, zoals de klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit. Hoeveel signalen van de natuur hebben we nog nodig voordat we de juiste beslissingen gaan nemen? Debatteren is allemaal goed en wel, tenzij Ă©Ă©n partij het gewoon bij het verkeerde eind heeft. De milieudiscussie moet niet worden voortgezet tot de hebzucht van de mens een natuurramp veroorzaakt.
Nederlandse versie hieronder
HuÌgelkultur
In my previous blog âCapturing carbon in our soilsâ I gave some examples of how to store carbon in a healthy, living soil by adding compost and mulch, reducing ploughing and using plants to create a permanent soil cover. But there is also a more direct way of adding carbon to the soil, a technique called hĂŒgelkultur, a name which may not be the easiest to pronounce, but the concept is quite simple.
HuÌgelkultur is a German term meaning âmound cultivation.â In this method one builds garden beds using woody material, some nitrogen-rich material such as grass clippings or manure, and soil with compost arranged in long, tunnel-shaped mounds. The wood can be piled directly on top of the soil, or placed in dug out trenches. Depending on the size of the logs or branches that form the core of the mound, the wood can take 10 to 15 years to completely decompose. Over the years, your soil life and soil structure improve.
A major benefit is that the beds enriched with organic matter hold water much better. As my wife Marcella and I used to frequently travel for longer periods for work, we were not always sure we would be at home to water our garden, so we figured this technique would suit us well. Especially since our soil is very sandy and does not retain water well. So, we started with our first hĂŒgelbed some 3 years ago.
First we dug out a 10-meter long, one-meter wide trench to a depth of 40 cm. Then we cleaned up a lot of the old wooden logs and pruned branches of sick trees. We covered the branches with chunks of grass sod turned upside down, and finally we topped the bed up with the top soil and compost. The bed was about 1.2 meter high. We thought from now on, growing vegetables would be easier with less need for watering, but it turned out slightly differently.
As we had no clear idea yet what we would plant the first year, we decided to sow a mix of wild flowering plants to provide food for pollinators, such as bees, bumble bees, hover flies and butterflies. Within less than 2 months the bed was exploding with colours and the buzzing was a feast for the ears. This was a great idea, and it gave us some time to think through what vegetables and herbs we would plant the coming season, and how to arrange the crops on the bed.
After we installed the wood bed the next 2 summers were extremely dry, so even though we thought that we would experience the benefits of the raised bed starting in the second year, it turned out that we still needed to water it on a weekly basis. At first, I was puzzled that the buried wood was not holding water, but then I realized that on top of the wood we had deposited a double layer of grass sod (we just had too much of it). This had created a thick layer that roots of our tomatoes and other plants could not penetrate to reach the deeper parts of the bed where the moist wood was slowly decomposing.
Marcella also realized that planting on a slope is not as easy as the simplified drawings show on permaculture websites. Also, when watering the water readily flowed down the slope without having time to infiltrate. It looked like our soil structure was still not optimal even though the entire bed was covered with a mix of plants: both flowering wild ones and cultivated ones. To keep water from flowing down the slopes, Marcella often created small terraces to plant young seedlings. Improving soil structure takes time, and the need for continuous mulching became apparent.
Last winter I decided to make some extra wood beds to plant my different varieties of red current, goose berries, blue honeysuckle, raspberry and blackberries. Facing North-South to capture optimal sunlight, I set out to dig three trenches, each about one and a half meter apart. To boost the decomposition of the woody material, this time I decided to soak each layer of the beds with a solution of good microbes (effective microorganisms or EM) which I had prepared from local materials (see: Reviving soils).
The beds looked really nice and natural next to our little birch forest, but after two months the perennial grasses had already completely invaded the moist and nutrient-rich beds. As one learns by doing, I decided to use leftover tiles to make a border around the beds, to try to and keep the grasses out.
It takes time to find out what works best for you, and the future will tell us if these hĂŒgelbeds will live up to our expectations. What may look easy and simple on paper often requires some some patience as one adapts the idea locally.
Read more
Q.L. Luo, C. Hentges, C. Wright. 2020. Sustainable Landscapes: Creating a HĂŒgelkultur for Gardening with Stormwater Management Benefits. Oklahoma Cooperative Extension Service. Click here.
Related Agro-Insight blogs
Inspiring knowledge platforms
Access Agriculture: https://www.accessagriculture.org is a specialised video platform with freely downloadable farmer training videos on ecological farming with a focus on the Global South.
EcoAgtube: https://www.ecoagtube.org is the alternative to Youtube where anyone from across the globe can upload their own videos related to ecological farming and circular economy.
HĂŒgelkultur
In mijn vorige blog “Koolstof vastleggen in onze bodems” gaf ik enkele voorbeelden van hoe koolstof kan worden opgeslagen in een gezonde, levende bodem door compost en mulch toe te voegen, minder te ploegen en planten te gebruiken om een permanente bodembedekking te creĂ«ren. Maar er is ook een meer directe manier om koolstof aan de bodem toe te voegen, een techniek die hĂŒgelkultur wordt genoemd, een naam die misschien niet de gemakkelijkste is om uit te spreken, maar het concept is vrij eenvoudig.
HĂŒgelkultur is een Duitse term die ” heuvelteelt ” betekent. Bij deze methode bouwt men tuinbedden met houtachtig materiaal, wat stikstofrijk materiaal zoals grasmaaisel of mest, en grond met compost, gerangschikt in lange, tunnelvormige heuvels. Het hout kan direct op de grond worden gestapeld, of in uitgegraven greppels worden geplaatst. Afhankelijk van de grootte van de stammen of takken die de kern van de hoop vormen, kan het 10 tot 15 jaar duren voordat het hout volledig is afgebroken. In de loop der jaren verbetert het bodemleven en de bodemstructuur.
Een groot voordeel is dat de bedden die verrijkt zijn met organisch materiaal veel beter water vasthouden. Omdat mijn vrouw Marcella en ik vaak voor langere periodes op reis waren voor ons werk, waren we er niet altijd zeker van dat we thuis zouden zijn om onze tuin water te geven, dus dachten we dat deze techniek goed bij ons zou passen. Vooral omdat onze grond erg zanderig is en niet goed water vasthoudt. Zo’n 3 jaar geleden zijn we dus begonnen met ons eerste hĂŒgelbed.
Eerst groeven we een sleuf van 10 meter lang en 1 meter breed tot een diepte van 40 cm. Daarna hebben we veel van de oude houten stammen en gesnoeide takken van zieke bomen opgeruimd. We bedekten de takken met omgedraaide graszoden en bedekten het bed met de bovenste laag aarde en compost. Het bed was ongeveer 1,2 meter hoog. We dachten dat het voortaan gemakkelijker zou zijn om groenten te kweken en minder water te moeten geven, maar dat pakte toch iets anders uit.
Omdat we nog geen duidelijk idee hadden wat we het eerste jaar zouden planten, besloten we een mix van wilde bloeiende planten te zaaien om voedsel te bieden aan bestuivers, zoals bijen, hommels, zweefvliegen en vlinders. In minder dan 2 maanden tijd was het bed een explosie van kleuren en het gezoem was een lust voor het oor. Dit was een geweldig idee, en het gaf ons wat tijd om na te denken over welke groenten en kruiden we het komende seizoen zouden planten, en hoe we de gewassen op het bed zouden rangschikken.
Nadat we het houten bed hadden geĂŻnstalleerd waren de volgende 2 zomers extreem droog, dus ook al dachten we dat we vanaf het tweede jaar de voordelen van het verhoogde bed zouden ervaren, het bleek dat we nog steeds wekelijks water moesten geven. Eerst was ik verbaasd dat het begraven hout geen water vasthield, maar toen realiseerde ik me dat we bovenop het hout een dubbele laag graszoden hadden gelegd (we hadden er gewoon te veel van). Hierdoor was een dikke laag ontstaan waar de wortels van onze tomaten en andere planten niet doorheen konden om de diepere delen van het bed te bereiken waar het vochtige hout langzaam aan het afbreken was.
Marcella realiseerde zich ook dat planten op een helling niet zo eenvoudig is als de vereenvoudigde tekeningen op permacultuur websites laten zien. Ook bij het bewateren stroomde het water gemakkelijk de helling af zonder tijd te hebben om te infiltreren. Het leek erop dat onze bodemstructuur nog steeds niet optimaal was, ook al was het hele bed bedekt met een mix van planten: zowel bloeiende wilde als gecultiveerde. Om te voorkomen dat het water langs de hellingen naar beneden stroomt, creëerde Marcella vaak kleine terrassen om jonge zaailingen te planten. Het verbeteren van de bodemstructuur kost tijd, en de noodzaak van continu mulchen werd duidelijk.
Vorige winter besloot ik enkele extra houten bedden te maken om mijn verschillende variëteiten van rode bessen, kruisbessen, honingbessen, frambozen en bramen te planten. Noord-zuid gericht om optimaal zonlicht op te vangen, begon ik met het graven van drie sleuven, elk ongeveer anderhalve meter uit elkaar. Om de afbraak van het houtachtige materiaal te stimuleren, besloot ik deze keer om elke laag van de bedden te doordrenken met een oplossing van goede microben (effectieve micro-organismen of EM) die ik had bereid uit plaatselijke materialen (zie blog: De bodem nieuw leven inblazen).
De bedden zagen er heel mooi en natuurlijk uit naast ons kleine berkenbosje, maar na twee maanden hadden de meerjarige grassen de vochtige en voedselrijke bedden al volledig ingenomen. Zoals je al doende leert, besloot ik om restjes tegels te gebruiken om een rand rond de bedden te maken, om te proberen de grassen buiten te houden.
Het kost tijd om uit te vinden wat voor jou het beste werkt, en de toekomst zal ons leren of deze hĂŒgelbedden aan onze verwachtingen zullen voldoen. Wat er op papier gemakkelijk en eenvoudig uitziet, vergt vaak enig geduld naarmate men het idee ter plaatse aanpast.
Nederlandse versie hieronder
The choice to eat healthy, organic food cannot be left to consumers alone. While organising farm visits to inform and build trust among consumers is important, too often such initiatives are left to individual farmers. But when this is coordinated at a higher level with multiple stakeholders, including local authorities, an amazing dynamism can be created, as I recently learned during a visit to France.
With my wife Marcella and colleagues from Access Agriculture, we decided to stay a few days longer in Rennes, after we attended the Organic World Congress in September 2021. Strolling through the historic city centre towards the old church of Saint George, we are pleasantly surprised to discover La Tablée (Table Guests), a festive open-air event on the grounds around the ruins where people are invited to taste local products laid out on long lines of picnic tables.
The TablĂ©e and various other events we attended were all organised by the collegial group created by those involved from the initial application of Rennes city to host the Organic World Congress. They called their group ‘Voyage to Organic Lands’.
After some friendly volunteers explained the concept, we took a seat and started to taste some of the apple juices, which are all delicious and remarkably distinct. Each bottle has a name printed on the bottle screw cap (Arthur, Lancelot, Merlin, Gauvain, Vivianne, Perceval and Excalibur). Before France was unified in 843 AD, Britain (la Grande Bretagne) and Brittany (la Petite Bretagne) had close ties and historians increasingly believe that the legend of the hero king Arthur and his brave knights have their roots in France, in the forests near Rennes. Perhaps French apple juice or cider was served at the round table.
When I heard someone speaking about apples over the loudspeakers, I realized that there was a live radio show taking place on one of the corners. Radio Rennes was interviewing the organic apple grower, Arnaud Lebrun. In full honesty, Arnaud explained how he started his career as a salesman for a pesticide company.
âAfter more than a decade, I began to see all the damage this was doing to the environment, and I could no longer find peace with myself. I decided to quit my job and make a 180-degree shift. My wife and I bought a neglected apple orchard with trees that were already 40 years old and we converted it into an organic apple orchard. We had to learn everything,â Arnaud explains live on air, âI did not even know how to drive a tractor.â
In the shade of an old oak tree, interviews went on all day long with local farmers and food producers. While we only stayed on for an hour or so, I could still hear Arnaudâs wife profess: âour customers truly appreciate all the products we make from our apples. What gives me the most satisfaction is to see the smiles on peopleâs faces.â
Brittany has the richest diversity of apple varieties in the country and a long tradition of producing cider and pomée, a thick sweet to spread on bread. Preparing the pomée is a community event that celebrates harvest, as the women clean the apples while men take turns all night long stirring the thickening pomade in a huge copper pot over a fire.
Another remarkable traditional product on the picnic tables is gwell, a creamy type of yoghurt made by fermenting raw milk from the pie noire, a breed of local cow that almost went extinct in the 1970s. Gwell is traditionally eaten with flat round buckwheat cakes (galette) or potatoes, and is an excellent ingredient for desserts.
As we are having a great culinary experience, Lisa and Olivier, the sympathetic local baker farmers whom we just got to know at the Organic World Congress, arrive and join our table. They brought with them some more fresh bread and other traditional goodies.
Small leaflets, each one with a little quiz, invite people to reflect on one particular aspect of making and eating food. This pleasant event brings consumers and producers closer to each other, and with the radio reaches a much wider audience.
For over 60 years, consumers have been influenced by marketeers to eat and drink over-processed foods, stripped of their nutrients. It will take time for people to switch from flavour-enhanced junk to real food. Through joint efforts between organic and biodynamic farmer associations, researchers, restaurant owners, as well as authorities from cities and regions, changing consumer behaviour towards healthy, natural food can become a continuous concerted effort.
As I learned that week in Rennes around the table, consumers and farmers need more than connections, they need to form communities, and a bit of fun can help.
Discover more
Voyage to Organic Lands / Voyage en Terre Bio: https://www.voyageenterrebio.org
Related Agro-Insight blogs
Better food for better farming
Damaging the soil and our health with chemical reductionism
De tafelgasten
De keuze om gezond, biologisch voedsel te eten kan niet alleen aan de consument worden overgelaten. Hoewel het belangrijk is boerderijbezoeken te organiseren om de consumenten te informeren en vertrouwen te wekken, worden dergelijke initiatieven maar al te vaak overgelaten aan individuele landbouwers. Maar wanneer dit op een hoger niveau wordt gecoördineerd met meerdere belanghebbenden, waaronder lokale overheden, kan een verbazingwekkende dynamiek ontstaan, zoals ik onlangs leerde in Frankrijk.
Met mijn vrouw Marcella en collega’s van onze vzw Access Agriculture besloten we een paar dagen langer in Rennes te blijven, nadat we in september 2021 het Organic World Congress hadden bijgewoond. Wandelend door het historische stadscentrum in de richting van de oude kerk Saint George, worden we aangenaam verrast als we La TablĂ©e (Tafelgasten) ontdekken, een feestelijk openluchtevenement op het terrein rond de ruĂŻne waar mensen worden uitgenodigd om lokale producten te proeven die op lange rijen picknicktafels zijn neergezet.
Nadat enkele vriendelijke vrijwilligers het concept hadden uitgelegd, namen we plaats en begonnen we met het proeven van enkele van de appelsappen, die allemaal heerlijk en opmerkelijk verschillend zijn. Op elk flesje staat een naam gedrukt op de schroefdop (Arthur, Lancelot, Merlijn, Gauvain, Vivianne, Perceval en Excalibur). Voordat Frankrijk in het jaar 843 werd verenigd, hadden Groot-Brittannië (la Grande Bretagne) en Bretagne (la Petite Bretagne) nauwe banden en historici geloven steeds meer dat de legende van koning Arthur en zijn dappere ridders hun wortels hebben in Frankrijk, in de bossen bij Rennes. Misschien werd er aan de ronde tafel wel Frans appelsap of cider geserveerd.
Toen ik iemand over appels hoorde praten via de luidsprekers, realiseerde ik me dat er een live radioprogramma aan de gang was op het terrein. Radio Rennes interviewde de biologische appelteler, Arnaud Lebrun. In alle eerlijkheid legde Arnaud uit hoe hij zijn carriĂšre was begonnen als verkoper bij een pesticidenbedrijf.
“Na meer dan tien jaar begon ik de schade aan het milieu in te zien, en ik kon geen vrede meer met mezelf vinden. Ik besloot mijn baan op te zeggen en een ommezwaai van 180 graden te maken. Mijn vrouw en ik kochten een verwaarloosde appelboomgaard met bomen die al 40 jaar oud waren en we bouwden die om tot een biologische appelboomgaard. We hebben alles moeten leren”, vertelt Arnaud live in de uitzending, “ik wist niet eens hoe ik een tractor moest besturen.”
In de schaduw van een oude eik gingen de interviews de hele dag door met lokale boeren en voedselproducenten. Hoewel we maar een uurtje aanhielden, kon ik Arnauds vrouw nog horen uitroepen: “onze klanten waarderen echt alle producten die we van onze appels maken. Wat mij de meeste voldoening geeft, is de glimlach op de gezichten van de mensen te zien.”
Bretagne heeft de rijkste verscheidenheid aan appelvariëteiten van het land en een lange traditie in de productie van cider en pomée, een dik snoepje om op brood te smeren. Het bereiden van de pomée is een gemeenschapsgebeuren dat de oogst viert, waarbij de vrouwen de appels schoonmaken terwijl de mannen om beurten de hele nacht lang de indikkende pomée in een enorme koperen pot boven een vuur roeren.
Een ander opmerkelijk traditioneel product op de picknicktafels is gwell, een romige soort yoghurt die wordt gemaakt door rauwe melk van de pie noire te laten gisten, een lokaal koeienras dat in de jaren zeventig bijna was uitgestorven. Gwell wordt traditioneel gegeten met platte ronde boekweitkoeken of aardappelen, en is een uitstekend ingrediënt voor desserts.
Terwijl we aan het genieten zijn van onze culinaire ervaring, komen Lisa en Olivier, de sympathieke lokale bakkers-boeren die we net hebben leren kennen op het Organic World Congress, aan onze tafel zitten. Ze hebben nog wat vers brood en andere traditionele lekkernijen bij zich.
Kleine folders, elk met een korte quiz, nodigen uit om na te denken over een bepaald aspect van het produceren en eten van voedsel. Dit gezellige evenement brengt consumenten en producenten dichter bij elkaar, en bereikt met de radio een veel breder publiek.
Al meer dan 60 jaar worden consumenten door marketeers beĂŻnvloed om overbewerkte voedingsmiddelen te eten en te drinken, ontdaan van hun voedingsstoffen. Het zal tijd vergen voordat de mensen overschakelen van smaakversterkende junk naar echt voedsel. Door gezamenlijke inspanningen van verenigingen van biologische en biodynamische landbouwers, onderzoekers, restauranthouders en autoriteiten van steden en regio’s kan het veranderen van het consumentengedrag in de richting van gezond, natuurlijk voedsel een continue gezamenlijke inspanning worden.
Die week in Rennes aan de tafel heb ik geleerd dat consumenten en boeren meer nodig hebben dan verbindingen, ze moeten gemeenschappen vormen, en een beetje plezier kan daarbij helpen.
Hey farmer, farmer
Put away that DDT now
Give me spots on my apples
But leave me the birds and the bees
Please!
âBig Yellow Taxi,â by Joni Mitchell
Itâs possible that Joni Mitchellâs 1970 lyrics owe a debt to Rachel Carsonâs (1962) book Silent Spring. Why not? The book was a major influence on the environmental movement, inspiring Earth Day, the Environmental Protection Agency (EPA), and the US ban on DDT, besides. Less often mentioned, the book also touched off integrated pest management (IPM).
For all that, Carson makes few mentions of farmers in her book. Many of the cases she meticulously described are of the US and Canadian governments arrogantly dropping insecticide from airplanes, blanketing forest, field, stream, pasture, and even suburban communities.
DDT and other noxious organophosphate insecticides were applied in each case to kill some specific pest: The Japanese beetle, the spruce budworm, and the fire ant, for example.
In every case, the results were disastrous. Dead livestock, and cancer in humans, but the birds were decimated. The bald eagle, national bird of the USA, was nearly exterminated by DDT. The bald eagle has since made a comeback, but many other bird species are on the decline.
The chemical companies that sold these pesticides to the government had the audacity (or the stupidity) to claim that insects would not be able to evolve resistance to the toxins. The pests would be eradicated!
But they werenât. The bugs won the war. In every single case, the target pest species was more numerous a few years after the spraying started.
To explain this, Carson coined the analogy of the pesticide treadmill. Before a pesticide is used, an insectâs population is controlled by its natural enemies, such as spiders, wasps, ants, and birds. Insecticide kills the pest, and its natural enemies, too. The pest evolves resistance to the pesticide, much quicker than do its natural enemies (which often reproduce more slowly and absorb more of the poison). Once freed from its natural enemies, the pest population explodes. Now it has to be managed by pesticides.
In 1962, Carson mused that Darwin would have been pleased to see how well his theories were proven, as insect pests had quickly evolved resistance to pesticides. If Carson were here today, she might not be so happy to see how the chemical companies have also evolved. They have engineered maize and soy varieties that can withstand herbicides, so fields can be sprayed with glyphosate that kills all the plants, except for the ones with designer genes. The corporations that sell the seed conveniently sell the herbicide as well. Companies like Monsanto once claimed that the weeds would not be able to evolve resistance to the genetically modified crops.
But they did. At least 38 species of weeds are now resistant to glyphosate.
As Carson said nearly 60 years ago (and itâs still true), farms and forests are biological systems. Their pest problems have to be solved with biology, not with chemistry. In Rachel Carsonâs day, only 2% of economic entomologists were working on biological pest control. Most of the other 98% were studying chemicals. Funding for chemicals breeds contempt for biological alternatives.
Biological pest control uses natural enemies to control pests. Carson cites the famous case of the cottony cushion scale, a citrus pest in California. The pest was controlled in 1872, long before DDT was available, by importing a lady bird beetle from Australia that ate the scale insects. The scale insects then became rare in California orchards until the 1940s, when insecticides killed the lady bird beetles and the pests exploded.
A recent book by Biovision and IPES Food suggests that many big donors still fund conventional research in pesticides. Perhaps itâs time to invest in scientists who can pick up Rachel Carsonâs challenge, and solve biological problems with biology.
Further reading
Carson, Rachel 1962 (1987 edition). Silent Spring. Boston: Houghton Mifflin.
Heap, Ian, and Stephen O. Duke 2018 “Overview of glyphosateâresistant weeds worldwide.” Pest Management Science 4(5): 1040-1049.
On chemical companies denying that weeds would develop resistance to their herbicides see chapter 5 in:
Philpott, Tom 2020 Perilous Bounty: The Looming Collapse of American Farming and How we can Prevent It. New York: Bloomsbury Publishing. 246 pp. (See also a review of this book in Our threatened farmers).
Biovision Foundation for Ecological Development & IPES-Food. 2020. Money Flows: What Is Holding Back Investment in Agroecological Research for Africa? Biovision Foundation for Ecological Development & International Panel of Experts on Sustainable Food Systems
Videos on natural, biological pest control
The wasp that protects our crops
Nederlandse versie hieronder
Whether in Europe or in the global South, young farmers, unless they are born into a farm family, often lack three key things: land, finance and knowledge. But a new breed of farmers has risen, fuelled by passion to produce food in a healthy way, free from agrochemicals. Their journeys are often difficult, but with support from the community and by helping each other, they are heading towards a fairer and brighter future, as I learned this week on a revealing road trip.
Recently, I joined my farmer friends Johan Hons and Vera Kuijpers on their weekly trip to deliver and buy organic produce from wholesalers and fellow farmers to stock up their farm shop that opens from Friday afternoon until Saturday noon. Johan and Vera have been pioneer organic farmers in north-eastern Belgium.
âWhen we started some 30 years ago, it was just us and one other family who had a basic food packaging machine. Whenever needed, we could use their machine,â Johan said. In the meantime, the number of organic farmers has grown, and an amazing informal network is coming to life.
The back of the van is loaded with freshly harvested potatoes, a few crates of cabbages and leek seedlings that Johan and Vera had reared for the new season. Having left their farm before 6 am, by 8 oâclock we finished our first delivery. Biofresh, a main organic retailer, bought their potatoes. At the same time, we collect the produce they had ordered online a few days earlier. Vera guides me through the warehouse, explaining how the whole system works.
I see crates of organic pineapples from CĂŽte dâIvoire, bright mangoes from Ghana, ginger from Peru, fava beans, artichokes and oranges from Italy, and various local products, including their potatoes, amongst other things.
âAt first, our name was mentioned on the label,â Vera says, âbut they have now replaced our name with a number, so people no longer know who has produced them. I think it is to protect themselves from their competitors.â This may well be the case, but as we continue our road trip it dawns on me that the effectiveness of this strategy may only be short-lived.
As we load the van in the parking lot, Floriaan DâHulster, a young fellow organic farmer whom we had met indoors 10 minutes earlier arrives. He has come to buy Johan and Veraâs crates of cabbages and hands over a little carton box. My curiosity triggered, Johan proudly opens it and shows little seed packages.
âThis is from our group of farmers with whom we started to produce vegetable seed. The seed has been cleaned, nicely labelled and packaged at the premises of Akelei, the organic farm where Floriaan works, and will be available in our farm shop as of tomorrow,â Johan smiles. Their non-profit association âVitale Rassenâ was formalised in 2019 and regroups organic farmers across Flanders who produce seed under EU organic standards.
On to the next destination. Like Biofresh, Sinature is a wholesaler, but they also have their own greenhouses behind their warehouse. âWe like to buy as much locally produced food as possible,â Vera says, âas that is in line with our philosophy and many clients also ask me about this.â
As we walk through the warehouse, Vera carefully goes over various lists. I learn that they are at the same time buying produce for other fellow farmers. âMany of us have started to sell our produce ourselves directly to consumers, whether at farm markets or farm shops,â Vera says, âand it is good to be able to offer clients a rich diversity of food on top of your own produce. As we have a van and a trailer, we provide this service to our fellow farmers against a small fee to cover our costs.â
At Bernd Vandersmissenâs farm I am excited to see how even in greenhouses, they successfully integrate crops and livestock. Two pigs are happily sleeping under a trailer in an area secured by a temporary electric fence. While the pigs feed on the green manure (a mixture of rye and phacelia), they keep the soil loose and fertile.
Many of the new generation of farmers have managed one way or the other to secure some land. To gain knowledge and become professional growers, the non-profit organisation Landwijzer has been offering both short and two-year long courses on organic and biodynamic farming for the past 20 years.
The remainder of the day we make various stops to buy and deliver fresh produce at some inspiring farms. As Johan and Vera are pioneers, they know everyone involved in the organic food system. Many of the new generation of farmers have also done their internship with them as part of their Landwijzer course, so they have a strong bond. By providing this weekly service, they also get a chance to chat with their colleagues and exchange ideas and recent news.
When I ask Johan how the new generation of farmers is coping with the purchasing power of large buyers that push down prices, he explains that price formation and market diversification are key aspects covered in the courses offered by Landwijzer.
A few days earlier I had an online meeting with one of the coordinators of the Fairtrade Producersâ Organisation from Latin America. To secure a living income, cocoa and coffee growers are also forced to increasingly look at income and market diversification. While the food industry may gradually come to realize that paying a fair price for food is needed to keep farmers in business, it is reassuring to see that farmers continue to innovate by pro-actively strengthening ties between themselves and the community of consumers. Belonging to a network may make a vital difference for new farmers, who often lack land and a family connection to agriculture.
Related blogs
Inspiring platforms
Access Agriculture: hosts over 220 training videos in over 85 languages. Each video describes underlying principles, as such encouraging people to experiment with new ideas.
EcoAgtube: a new social media platform where anyone can upload their own videos related to natural farming and circular economy.
De volgende generatie boeren
Of ze nu in Europa of in het Zuiden zijn geboren, het ontbreekt jonge boeren, tenzij ze in een boerenfamilie zijn geboren, vaak aan drie belangrijke dingen: land, financiën en kennis. Maar er is een nieuwe generatie boeren opgestaan, gedreven door de passie om op een gezonde manier voedsel te produceren, vrij van landbouwchemicaliën. Hun reis is vaak moeilijk, maar met steun van de gemeenschap en door elkaar te helpen, zijn ze op weg naar een eerlijkere en mooiere toekomst, zoals ik deze week leerde tijdens een onthullende road trip.
Onlangs vergezelde ik mijn boerenvrienden Johan Hons en Vera Kuijpers op hun wekelijkse reis om biologische producten te leveren en te kopen van groothandelaars en collega-boeren om hun boerderijwinkel te bevoorraden die open is van vrijdagmiddag tot zaterdagmiddag. Johan en Vera zijn pioniers op het gebied van biologische landbouw in het noordoosten van BelgiĂ«. “Toen we zo’n 30 jaar geleden begonnen, waren we alleen met Ă©Ă©n andere familie die een basisverpakkingsmachine voor levensmiddelen had. Als het nodig was, konden we hun machine gebruiken,” zei Johan. Intussen is het aantal biologische boeren gegroeid en is er een geweldig informeel netwerk ontstaan.
De achterbak van het busje is volgeladen met vers geoogste aardappelen, een paar kratten kool en prei-zaailingen die Johan en Vera hadden opgekweekt voor het nieuwe seizoen. We zijn al voor 6 uur vertrokken van hun boerderij en tegen 8 uur zijn we klaar met onze eerste levering. Biofresh, een belangrijke biologische detailhandelaar, kocht hun aardappelen. Tegelijkertijd halen we de producten op die ze een paar dagen eerder online hadden besteld. Vera leidt me door het magazijn en legt uit hoe het hele systeem werkt.
Ik zie kratten met biologische ananassen uit Ivoorkust, mango’s uit Ghana, gember uit Peru, tuinbonen, artisjokken en sinaasappels uit ItaliĂ«, en verschillende lokale producten, waaronder hun aardappelen. “In het begin stond onze naam op het etiket,” zegt Vera, “maar nu hebben ze onze naam vervangen door een nummer, zodat de mensen niet meer weten wie ze heeft geproduceerd. Ik denk dat het is om zichzelf te beschermen tegen hun concurrenten.” Dat kan wel zo zijn, maar terwijl we onze reis voortzetten, dringt het tot me door dat de doeltreffendheid van deze strategie wel eens van korte duur zou kunnen zijn.
Terwijl we het busje inladen op de parkeerplaats, arriveert Floriaan D’Hulster, een jonge bio-boer die we 10 minuten eerder binnen hadden ontmoet. Hij is gekomen om de kratten kolen van Johan en Vera te kopen en overhandigt een kartonnen doosje. Mijn nieuwsgierigheid is gewekt, Johan maakt het trots open en laat kleine zaadverpakkingen zien. “Dit is van onze groep boeren met wie we begonnen zijn groentezaad te produceren. Het zaad is geschoond, mooi geĂ«tiketteerd en verpakt op het terrein van Akelei, de biologische boerderij waar Floriaan werkt, en zal vanaf morgen verkrijgbaar zijn in onze boerderijwinkel”, lacht Johan. Hun vzw “Vitale Rassen” werd in 2019 geformaliseerd en groepeert bioboeren over heel Vlaanderen die zaaigoed produceren volgens de biologische normen van de EU.
Op naar de volgende bestemming. Net als Biofresh is Sinature een groothandel, maar ze hebben ook eigen kassen achter hun magazijn. “We kopen graag zoveel mogelijk lokaal geproduceerd voedsel”, zegt Vera, “want dat ligt in de lijn van onze filosofie en veel klanten vragen me daar ook naar.”
Terwijl we door het magazijn lopen, neemt Vera zorgvuldig verschillende lijsten door. Ik leer dat ze tegelijkertijd producten inkopen voor andere collega-boeren. “Velen van ons zijn onze producten zelf rechtstreeks aan de consument gaan verkopen, op boerenmarkten of in boerderijwinkels”, vertelt Vera, “en het is goed om klanten naast je eigen producten ook een rijke diversiteit aan voedsel te kunnen bieden. Omdat we een bestelwagen en een aanhangwagen hebben, verlenen we deze service aan onze collega-boeren tegen een kleine vergoeding om onze kosten te dekken.”
Op de boerderij van Bernd Vandersmissen leer ik hoe ze zelfs in kassen met succes gewassen en vee integreren. Twee varkens slapen tevreden onder een trailer in een ruimte die beveiligd is met een tijdelijk elektrisch hek. Terwijl de varkens zich voeden met de groenbemesting (een mengsel van rogge en phacelia), houden ze de grond los en vruchtbaar.
Veel van de nieuwe generatie boeren zijn er op de een of andere manier in geslaagd om wat land in handen te krijgen. Om kennis op te doen en professionele telers te worden, biedt de vzw Landwijzer al 20 jaar zowel korte als tweejarige cursussen aan over biologische en biodynamische landbouw.
De rest van de dag maken we verschillende stops om verse producten te kopen en af te leveren bij enkele inspirerende boerderijen. Omdat Johan en Vera pioniers zijn, kennen ze iedereen die betrokken is bij het biologische voedselsysteem. Veel van de nieuwe generatie boeren hebben ook bij hen stage gelopen in het kader van hun Landwijzer opleiding, dus ze hebben een sterke band. Door deze wekelijkse service krijgen ze ook de kans om met hun collega’s bij te praten en ideeĂ«n en recent nieuws uit te wisselen.
Als ik Johan vraag hoe de nieuwe generatie boeren omgaat met de koopkracht van grote afnemers die de prijzen drukken, legt hij uit dat prijsvorming en marktdiversificatie belangrijke aspecten zijn die in de cursussen van Landwijzer aan de orde komen.
Een paar dagen eerder had ik een online-ontmoeting met een van de coördinatoren van de Fairtrade Producers’ Organisation uit Latijns-Amerika. Om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien, worden ook cacao- en koffietelers gedwongen steeds meer te kijken naar inkomens- en marktdiversificatie. Terwijl de voedingsindustrie geleidelijk tot het inzicht komt dat het betalen van een eerlijke prijs voor voedsel nodig is om boeren in bedrijf te houden, is het geruststellend om te zien dat boeren blijven innoveren door pro-actief de banden tussen henzelf en de gemeenschap van consumenten aan te halen. Deel uitmaken van een netwerk kan een wezenlijk verschil maken voor nieuwe boeren, die vaak niet over land beschikken en geen familieband met de landbouw hebben.
